Παιδικά χρόνια
Ο Αντώνιος γεννήθηκε το 251μ.Χ. στην κωμόπολη Κομά της Αιγύπτου. Η Κομά (σήμερα Kemen el Arouse) βρίσκεται στη βόρεια (κάτω) Αίγυπτο, δυτικά του ποταμού Νείλου και κοντά στη μεγάλη πόλη Ηρακλεόπολη  (σήμερα Beni Suef). Είχε και μια αδελφή αρκετά πιο μικρή του στα χρόνια. Οι γονείς του ήταν ευγενείς, πλούσιοι και χριστιανοί. Έτσι μεγάλωναν τον Αντώνιο χριστιανικά. Ήταν ένα πολύ υπάκουο παιδί και, παρά τα πλούτη των γονιών του λιτοδίαιτος. Ο Χριστός τον κέρδισε γρήγορα. Έτσι προτίμησε να μην πάει σχολείο γιατί ήταν ειδωλολατρικό. Γράμματα λοιπόν δεν έμαθε. Αντί αυτών προτίμησε να μη λείπει από την εκκλησία και να ρουφά τα λόγια των Γραφών σαν σφουγγάρι.

Στα είκοσι του χρόνια οι γονείς του πέθαναν. Μόνος πια φρόντιζε τα τριακόσια του κτήματα,  το σπίτι και την αδελφή του. Ο Αντώνιος όμως δεν ήταν φτιαγμένος για τις βιοτικές μέριμνες.

Πρώτη αναχώρηση
Ο Αντώνιος την ακμή των νιάτων του ήταν ένα ψηλό, λυγερό, μελαχρινό και ωραίο παλικάρι που κάθε νέα θα τον ήθελε για σύντροφό της. Αυτός όμως αντί των υλικών αγαθών και της παντρειάς προτίμησε την πνευματική τελείωση. Πρότυπα της ζωής του έβαλε δυο μεγάλα πνευματικά αναστήματα: τον προφήτη Ηλία και τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Έτσι, μοίρασε τα κτήματά του σε συμπολίτες του και τα πολλά του χρήματα στους φτωχούς. Έβαλε την αδελφή του σε ένα «παρθενώνα» και πήγε λίγο έξω από την Κομά για να ασκητέψει. Εκεί δεν ήταν μόνος. Άλλοι ασκητές προσευχόμενοι και νηστεύοντες προσπαθούσαν να τελειωθούν κατά Χριστόν.

Σύντομα ζήτησε κάτι ακόμα πιο αυστηρό. Έτσι έφυγε προς τη γειτονική έρημο της Νιτρίας και κλείστηκε σε ένα τάφο. Οι τάφοι τότε ήταν μικρές σπηλιές σε βράχους. Έτσι έγινε ο πρώτος Χριστιανός μοναχός-αναχωρητής. Εκεί έμεινε απομονωμένος δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια, αγωνιζόμενος ενάντια στους πειρασμούς του διαβόλου, που έπαιρναν τη μορφή διαλογισμών για τα πλούτη που άφησε, για την καλοπέραση που στερήθηκε, για τη μοναξιά που επέλεξε, για τις γυναίκες που τον ήθελαν, για τους σωματικούς κινδύνους που τον παραμόνευαν…  Ο Αντώνιος αντιμετώπιζε τους πειρασμούς με αυστηρή νηστεία, ιώβεια υπομονή και αδιάλειπτη προσευχή. Μετά από κάθε μάχη ο Αντώνιος έβγαινε νικητής. Κάθε νίκη τον έκανε  πιο ώριμο και τον έφερνε πιο κοντά στο Χριστό.

Μετά τον αγώνα αυτό επέστρεψε για λίγο στους πρώην συνασκητές του στα περίχωρα της Κομά. Ήταν πια ένας ώριμος ωραίος άντρας, με εμφανή τα σημάδια της άσκησης, αλλά με υψηλή πνευματική ακτινοβολία. Γλυκύς στους τρόπους, με πρακτικές και όμορφες συμβουλές στους νέους ασκούμενους, μα και σε λαϊκούς, που του κατέθεταν τα προβλήματά τους.

Δεύτερη αναχώρηση
Γρήγορα όμως ο Αντώνιος πεθύμησε να συνεχίσει την άσκησή του. Έτσι πέρασε στην αντίπερα όχθη του Νείλου και μπήκε στη τραχειά έρημο της ανατολής. Βρήκε σε ένα ξερόβουνο ένα ερειπωμένο ρωμαϊκό κάστρο με μια πηγή νερού και κλείστηκε σ΄αυτό. Οι πειρασμοί του διαβόλου ήταν τώρα τρομερότεροι. Κάποιοι φίλοι του πήγαιναν κάθε πεντέξι μήνες να του πάρουν παξιμάδια, που τα άφηναν στην πάντα κλειδαμπαρωμένη πόρτα του κάστρου. Εκεί τον άκουγαν άλλοτε να ψάλλει, άλλοτε να προσεύχεται μεγαλόφωνα και άλλοτε να  τσακώνεται με τους δαίμονες.

Εν τω μεταξύ η όλη ζωή και συμπεριφορά του, αρχικά σαν νέος, ωραίος και πλούσιος και αργότερα ως πρωτοπόρος αναχωρητής και αυστηρός ασκητής, με αρχοντικούς και προσηνείς τρόπους, με λόγια μετρημένα και γλυκά που ενίσχυαν τους ανθρώπους, άρχισαν να πλέκουν γύρω του ένα θρύλο, που ωθούσε κάποιους να υποβληθούν στο μεγάλο κόπο να διασχίσουν την έρημο και να πάνε μέχρι την κλειστή, έστω, πόρτα του κάστρου του.

Πέρασαν έτσι είκοσι ακόμα χρόνια. Κάποια μέρα τίποτα δεν ακουγόταν από τα ενδότερα του κάστρου. Στις φωνές και τα κτυπήματα των φίλων, θαυμαστών ή περιέργων καμιά απόκριση. Όλοι ανησύχησαν και αποφάσισαν παραβιάσουν την πόρτα. Όταν αυτή υποχώρησε η αγωνία τους έγινε δέος: είδαν τον Αντώνιο να έρχεται προς αυτούς ήρεμος, με βλέμμα γαλήνιο και γελαστό. Ήταν ευθυτενής, λεπτός, με πρόσωπο καθαρό και αρυτίδωτο, όπως ήταν προτού κλειστεί στο απομονωτήριό του. Οι φίλοι και θαυμαστές του έβγαλαν πρώτα ένα επιφώνημα χαράς και έκπληξης κι ύστερα όρμήσαν πάνω του να ασπαστούν το πρόσωπο, τα χέρια και τα πόδια του.  Είχε πια αγιάσει!

Το απομονωτήριο του έγινε έκτοτε ιερό προσκύνημα. Άνθρωποι κάθε λογής, χωρικοί ή γραφιάδες, χριστιανοί ή ειδωλολάτρες, ψυχικά ή σωματικά άρρωστοι, λαός και αρχόντοι κατέφευγαν κοντά του να ανακουφιστούν. Πολλοί έχοντάς τον ως πρότυπο άρχισαν να ασκητεύουν γύρω του. Τα θαύματα διαδέχονταν το ένα το άλλο, ειδικά για τους ψυχικά πάσχοντες. Το πιο καλό φάρμακο όμως ήταν για όλους ο λόγος του, που ήταν ένας γλυκύτατος λόγος Θεού, γι’ αυτό ο αγράμματος Αντώνιος ονομάστηκε «Καθηγητής της Ερήμου». Ένας λόγος που για τους μοναχούς που μαζεύτηκαν γύρω του, αλλά και τους κατοπινούς, έγιναν ο κανόνας της ζωής τους και για τους λαϊκούς αποφθέγματα που μέχρι σήμερα τα βρίσκουμε σε βιβλία.

Με τους μάρτυρες
Κι ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στην έρημο, το 311 ξεσπούν σκληροί διωγμοί εναντίον των χριστιανών. Ο Αντώνιος, στα εξήντα .του πια, κατεβαίνει στη δεινοπαθούσα Αλεξάνδρεια και συναντά τους μάρτυρες στα δεσμωτήρια, στα δικαστήρια και στους χώρους του μαρτυρίου. Έτσι οι διωγμοί αντί να κάμψουν το φρόνημα των χριστιανών το εξυψώνουν. Οι αρχές της πόλεις γνωρίζουν το λόγο και προσπαθούν να τρομοκρατήσουν τον Αντώνιο με πολλές απαγορεύσεις. Αυτός, φορώντας το πιο καλό του ράσο, αγέρωχος αλλά μειλίχιος, αγνοεί τις εντολές των αρχών και συνεχίζει το έργο του. Αυτοί παρακολουθούν οργισμένοι αλλά αμήχανοι, γιατί φοβούνται την οργή του λαού αν απλώσουν χέρι στον Αντώνιο. Έτσι προτιμούν να σταματήσουν τους διωγμούς με την ελπίδα να φύγει από την πόλη. Δεν έκαναν λάθος. Ο Αντώνιος, όταν τα πράγματα ηρέμησαν επέστρεψε στην αγαπημένη του έρημο.

Τρίτη αναχώρηση
Ούτε η αναγνώριση από τον κόσμο, ούτε οι μιμητές του αναχωρητές, ούτε η νίκη του κατά των διωκτών της θρησκείας του, στάθηκαν ικανές να βγάλουν τον Αντώνιο από το βασικό του δρόμο: την αναχώρηση και την άσκηση. Έτσι χωρίς να τον πάρουν είδηση κατέφυγε ακόμα πιο μακριά, μέσα στην αφιλόξενη έρημο της ανατολικής Αιγύπτου στη ρίζα ενός άλλου ξερόβουνου, όπου βρήκε μια μικρή όαση για να περάσει εκεί τα γεράματά του.  Οι μαθητές του ανήσυχοι τον έψαξαν παντού και τελικά, μετά από πολύ καιρό, ανακουφισμένοι των ανακάλυψαν, αλλά στάθηκε αδύνατο να τον φέρουν πίσω. Έτσι τον άφησαν να περάσει εκεί το υπόλοιπο της ζωής του υπηρετούμενος από δυο άλλους μοναχούς.

Ο Αντώνιος έζησε εκεί ακόμα σαράντα ολόκληρα χρόνια. Από καιρού εις καιρόν επέστρεφε στους μαθητές του, που αυξάνονταν και πληθύνονταν, για να τους νουθετήσει. Επίσης κάποια σημαντικά μηνύματα έφθαναν σ’ αυτόν, όπως γράμματα από το Μέγα Κωνσταντίνο ή άλλα σημαίνοντα πρόσωπα που ζητούσαν τις συμβουλές του.

Ενάντια στους αιρετικούς
Μια σημαντική έξοδος του Αντώνιου από το ερημητήριό του έγινε το 338 όταν κατέβηκε για δεύτερη φορά στην Αλεξάνδρεια για να ενισχύσει τον αγώνα του μαθητή του Μεγάλου Αθανασίου ενάντια στην αίρεση του Αρείου. Όταν και αυτός ο αγώνας ευοδώθηκε επέστρεψε  ξανά στην όασή του.

Η τελευταία «αναχώρηση»
Μετά τον αγώνα εναντίον του Άρειου, ο Αντώνιος έζησε ακόμη 18 χρόνια και πέθανε ειρηνικά σε ηλικία 105 ετών. Ζήτησε από τους δυο μοναχούς του να μην τον ταριχεύσουν όπως συνηθιζόταν τότε στην Αίγυπτο, αλλά να τον θάψουν σε μέρος που ποτέ να μην αποκαλύψουν, για να μη γίνει αντικείμενο τιμών και λατρείας.

Αμέσως μετά την «αναχώρησή» του στους ουρανούς, στην περιοχή του τελευταίου ερημητηρίου του, δημιουργήθηκε μοναστήρι που λειτουργεί μέχρι σήμερα και είναι το αρχαιότερο και πολυπληθέστερο της Αιγύπτου.

Πανηγύρι

Περίληψη από το βιβλίο "ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ, του κόσμου, του Ελληνισμού, της Κύπρου, των Σπηλιών" του Ανδρέα Χρυσάνθου