ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΣΠΗΛΙΑ

Εν συντομία

1. Παλαιός ναός Αγίου Αντωνίου

Αρχαίο μνημείο

Κτίστηκε το 1858 από τον ιερέα Ιωάννη και το μουχτάρη Νεόφυτο. Είναι πετρόκτιστος ναός με ξύλινη στέγη την οποία υποβαστάζουν πέτρινα τόξα. Δεν είναι αγιογραφημένος αλλά σε κάποια σημεία έχει ακανόνιστα ίχνη αγιογραφιών που πρέπει να προήλθαν από υλικά προγενέστερου αγιογραφημένου ναού.. Οι φορητές του εικόνες είναι της τέχνης Κορνάρο. Δυο εικόνες και τα βημόθυρα είναι του 16^ου αιώνα και ανήκαν σε παλαιότερο ναό. Τα βημόθυρα έχουν συντηρηθεί και έχουν μεγάλη καλλιτεχνική αξία.

2. Ελιόμυλος της Παφίταινας

Αρχαίο μνημείο

Βρίσκεται στα Σπήλια. Κτίστηκε το 1894 από την Κατερίνα Κουτσολοϊζή (Παφίταινα) και δούλευε μέχρι το 1954. Αγοράστηκε και αναπαλαιώθηκε από το Σύνδεσμο Αποδήμων και το Τμήμα Αρχαιοτήτων μετά από ενέργειες του τότε προέδρου του Συνδέσμου Ανδρέα Χρυσάνθου. Διαθέτει όλο τον εξοπλισμό του και είναι ένας  από τους καλύτερα διατηρημένους ελιόμυλους της Κύπρου.

3. Μνημείο ηρώων

Το μνημείο αυτό κοσμεί την κεντρική πλατεία του χωριού. Είναι σύμπλεγμα ανδριάντων για τους τέσσερις ήρωες της ΕΟΚΑ που σκοτώθηκαν στα Κούρδαλι: Ανδρέας Πατσαλίδης, Κώστας Αναξαγόρα, Παναγιώτης Γεωργιάδης και Αλέκος Κωνσταντίνου. Σε μια γωνιά μια πλάκα αναγράφει τα ονόματα άλλων ηρώων της κοινότητας Σπηλιών-Κουρδάλων που έχασαν τη ζωή τους υπερασπιζόμενοι την πατρίδα το 1914, το 1964 και το 1974. Ο περιβάλλον χώρος έχει τοπιοτεχνηθεί πολύ όμορφα.

4. Λημέρια της ΕΟΚΑ

Βρίσκονται στην κορυφογραμμή των Κουρδάλων. Είναι σύστημα τριών κρησφυγέτων, μαγειρίου, αποθηκών και χώρων άσκησης. Σ΄αυτό φιλοξενούνταν 18 αντάρτες, ανάμεσά τους και ο Αυξεντίου. Από εδώ κατηύθυνε ο Διγενής τον αγώνα της ΕΟΚΑ μέχρι τις 11 Δεκεμβρίου 1955 οπότε έγινε η ξακουστή «Μάχη των Σπηλιών», με πρωταγωνιστή τον Αυξεντίου, η πιο πολύνεκρη για τους Άγγλους.  Ο Διγενής και οι άνδρες του διέφυγαν χωρίς απώλειες.

5. Καινούριος ναός του Αγίου Αντωνίου

Βρίσκεται δίπλα στον παλιό ναό του Αγίου Αντωνίου και είναι πολύ μεγαλύτερος. Λειτούργησε το 1970. Είναι πετρόκτιστος ναός με τρούλο και αψίδες με κόκκινο τούβλο της περιοχής. Ο ναός είναι ένα μεγάλο επίτευγμα μιας μικρής κοινότητας, που ο δυνατός της κρίκος είναι η εκκλησία. Για το κτίσιμό του όλοι εισέφεραν και αγνίστηκαν ποικιλότροπα. Πρωτεργάτης ήταν ο δάσκαλος Κλέαρχος Κυριακίδης. Για την ολοκλήρωση του έργου αυτού πέρασαν 26 ολόκληρα χρόνια. Πολλοί αξιόλογοι άνθρωποι ηγήθηκαν της προσπάθειας. Εκείνος που κατάφερε να την ολοκληρώσει ήταν ο Αλέξανδρος Τσαγκαρίδης.

6. Ξωκλήσι Αγίου Γεωργίου

Είναι ένα ξωκλήσι που κτίστηκε στην τοποθεσία Καρύδι το 1994. Πρωτεργάτης ήταν ο για δεκαετίες ταμίας της Εκκλησιαστικής Επιτροπής Αντώνης Καρής. Το ξωκλήσι κτίστηκε σε χώρο όπου υπήρχαν τα ερείπια παλιού ναού, που πρέπει να ήταν ενοριακός ναός οικισμού της γύρω περιοχής σκόρπια ερείπια του οποίου υπάρχουν ακόμη. Στην πανέμορφη αυτή κοιλάδα σιγά-σιγά οικοδομείται τώρα ένας νέος συνοικισμός εξοχικών σπιτιών

7. Κρύα Βρύση

Είναι ένα κτίσμα του 1908 στην κοίτη ενός ρυακιού στο έμπα του χωριού. Πρόκειται για ένα πέτρινο ντεπόζιτο στο οποίο καταλήγει το νερό μιας φυσικής πηγής. Από αυτό ξεπροβάλλουν δυο βρύσες από τις οποίες κρυστάλλινο κρύο νερό τρέχει σε τρεις γούρνες. ΄Δυο για τους ανθρώπους και μια για τα γαϊδούρια τους! Εδώ τρέχαμε κάποτε νιοι και νιες να γεμίσουμε τη κούζα μας πόσιμο νερό για το σπίτι μας. Εδώ μπλέκονταν  συνήθως σοβαρά και μη ειδύλλια! Τώρα το νερό χαρακτηρίζεται ως μη πόσιμο. Το έφαγε κι αυτό ο «πολιτισμός».

8. Τάφος της πανούκλας

Βρίσκεται στο ανατολικό άκρο των Σπηλιών σε μαγευτική τοποθεσία. Πρόκειται για δυο θεόρατους βράχους ανάμεσα στους οποίους, σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία των Κουρδάλων, ύστερα από ολονύχτια παράκληση στην εκκλησία της,  συνέτριψε την Πανούκλα, που θέριζε τους κατοίκους των Σπηλιών. Την παράδοση αυτή κατέγραψε και δημοσίευσε το 1987 ο Ανδρέας Χρυσάνθου

9. Μουσείο του Σκαρπάρη

Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού Σπήλια. Δημιουργήθηκε το 2007 από τον Ανδρέα Χρυσάνθου στη μνήμη του πατέρα του Χρίστου, του ξακουστού σκαρπάρη, κυνηγού και χορευτή. Το μουσείο είναι μοναδικό στο είδος του Παγκύπρια. Εδώ συναντάς όλα τα σύνεργα του σκαρπάρη  και τα βιβλία του Χρίστου με τιμές παπουτσιών και ονόματα πελατών από το 1933. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και η μοναδική διατηρητέα οικία της κοινότητας

10. Μουσείο Λαϊκής Τέχνης

Βρίσκεται στην είσοδο των Σπηλιών. Δημιουργήθηκε από το Σύλλογο Πρόοδος το  2005 με πρωτεργάτη το Γραμματέα του Κτωρή Μιχαήλ.  Σ’αυτό φιλοξενείται πλήθος ειδών καθημερινής χρήσης ή απασχόλησης, όπως όμορφο κρεβάτι, ένα καλοστρωμένο τραπέζι, η δουκάνη, σύνεργα παρασκευής χαλλουμιού, τα σύνεργα του κουρέα κ.ά.

11. Το σπίτι της Αντιγόνης

Διατηρητέα οικία

Είναι η μοναδική διατηρητέα οικία των Σπηλιών-Κουρδάλων. Πρόκειται για οικία που κτίστηκε το 1870 από το Νικόλα Καπουρναή και τελικά κατάληξε στο Χρίστο Χρυσάνθου, που το μεταβίβασε στο γιο του Ανδρέα. Ο Ανδρέας φρόντισε να κηρυχθεί διατηρητέα, την αναπαλαίωσε με πολύ μεράκι και της έδωσε το όνομα της μάνας του Αντιγόνης. Η οικία εγκαινιάστηκε το 2008 από τον τότε υπουργό Εσωτερικών Χρίστο Πατσαλίδη σε παγκοινοτική εκδήλωση. Το σπίτι της Αντιγόνης είναι ένα τυπικό σπιτάκι των αρχών του εικοστού αιώνα με πλούσια παραδοσιακή επίπλωση και διακόσμηση.

12. Το πάρκο της Ειρήνης

Βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία των Σπηλιών. Διαθέτει παιγνιδότοπο, θέατρο, πράσινο και χώρο ξεκούρασης με πανοραμική θέα της κοινότητας.  Δημιουργήθηκε το 2002 από την οικογένεια Ανδρέα Χρυσάνθου στη μνήμη της κόρης του Ειρήνης. Για τη δημιουργία του εισέφεραν η κυβέρνηση, η κοινότητα, ο Σύνδεσμος Αποδήμων και πολλοί φίλοι της οικογένειας..

13. Μονοπάτια της φύσης

Από το σταυροδρόμι «Μούττη της Χώρας» πάνω από τα Σπήλια ξεκινούν τρία μονοπάτια της φύσης. Το ένα από αυτά οδηγεί στη μαγευτική τοποθεσία «Μαύρα Δάση». Το δεύτερο οδηγεί στο σταυροδρόμι «Στραοδουθκιά» από όπου ξεκινούν άλλα τρία μονοπάτια της φύσης. Το τρίτο οδηγεί στο σταυροδρόμι «Δόξα σοι ο Θεός» από όπου ξεκινούν άλλα δύο μονοπάτια. Το ένα από αυτά οδηγεί στη Μαδαρή και είναι από τα πιο εντυπωσιακά της Κύπρου. Μερικά από τα πιο πάνω μονοπάτια είναι τμήματα του Ευρωπαϊκού μονοπατιού που διασχίζει την Κύπρο.

14. Παραδοσιακό Οινοποιείο Σπηλιών

Βρίσκεται στην ανατολική άκρη του χωριού. Κτίστηκε με παραδοσιακό τρόπο από τον ιδιοκτήτη του Ανδρέα Χρυσάνθου. Ο εξοπλισμός του είναι επίσης παραδοσιακός. Τα πιθάρια του φτάνουν από τους παππούδες του ιδιοκτήτη. Το ίδιο και οι νταμιτζάνες του. Ένα παραδοσιακό καζάνι, μια παλιά μηχανή σύνθλιψης των σταφυλιών και άλλα μικροαντικείμενα συμπληρώνουν τον εξοπλισμό. Ο Ανδρέας με τη σύζυγό του Φλώρα διατηρούν παραδοσιακούς αμπελώνες με μαύρο σταφύλι, ξινιστέρι, παμπακά, σπουρτί κ.ά. Από αυτά με παραδοσιακές μεθόδους παράγουν εξαιρετικής ποιότητας κρασιά και με το καζάνι τους υπέροχη ζιβανία. Παράγουν επίσης μέλι έψιμα, λικέρ και άλλα ποτά.

.

.