Ο ΝΑΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ

Ο ναός (καθολικό) της Παναγίας Χρυσοκουρδαλιώτισσας είναι το αρχαιότερο μνημείο της κοινότητας Σπηλιών-Κουρδάλων και είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Κτίστηκε το 16ο αιώνα από το διάκονο Ιωάννη Κουρδάλη.

Το καθολικό της Μονής

Είναι ένας τρίκλιτος ναός, με ξύλινους πεσσούς και δοκούς, που υποβαστάζουν μια ξύλινη στέγη, που καλύπτεται με παραδοσιακά επίπεδα κεραμίδια. Είναι ο μοναδικός τρίκλιτος ναός της Σολιάς με ξύλινους πεσσούς. Μοναδικό επίσης χαρακτηριστικό είναι πως τα αρχαία του δοκάρια και τα υποστηρίγματά τους είναι ζωγραφισμένα ή σκαλισμένα πολύχρωμα. Κατά προφορική μαρτυρία και οι πεσσοί ήταν ζωγραφισμένοι ή σκαλισμένοι. Δυστυχώς το 1921 αφαιρέθηκαν οι πεσσοί και δοκάρια και κτίστηκαν πέτρινα τόξα και ο ναός  μετατράπηκε σε μονόκλιτο. Τη στέγη υποβάσταζαν τα πέτρινα τόξα. Με την πάροδο του χρόνου, λόγω του βάρους που μετατοπίστηκε στους τοίχους, αυτοί άρχισαν να κλίνουν προς τα έξω και ο ναός κινδύνευε να γκρεμιστεί. Το 1968 επενέβη για διάσωσή του το Τμήμα Αρχαιοτήτων που επανέφερε το ναό,  κατά το δυνατόν, στην αρχική του μορφή, χωρίς όμως την παλιά του αίγλη. Ένα σοβαρό λάθος που έγινε τότε ήταν η αντικατάσταση του πατώματος, που ήταν από κόκκινες πλάκες του Αγίου Θεοδώρου με μωσαϊκά.

                    

       Ο ναός έχει δυο σειρές ξύλινους πεσσούς           Ο δυτικός τοίχος με πλήθος αγιογραφιών

Το Νιόβρη του 2010 άρχισαν εργασίες επαναφοράς του πατώματος στην παλιά του αίγλη. Κατά την εκσκαφή διαπιστώθηκε μεγάλη υγρασία στο υπόστρωμα. Κατά την αφαίρεση των χωμάτων διαπιστώθηκε η ανάγκη υποθεμελίωσης του ναού, Καθώς όμως η εκσκαφή προχωρούσε πιο βαθιά ανακαλύφθηκαν περιμετρικά του δυτικού τοίχου οκτώ σκελετοί και διάφορα δοχεία. Η πρώτη ερμηνεία του γεγονότος, βασισμένη δε παμπάλαιες συνήθειες, είναι πως οι σκελετοί ανήκουν στους κτήτορες του ναού και μέλη των οικογενειών τους. Στους τάφους υπήρχαν πήλινα αγγεία τα οποία παρελήφθησαν από το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Ανακαλύφθηκαν επίσης απομεινάρια παλαιότερου καμινιού, πιθανότατα, πήλινων αγγείων.

Έξω από τη δυτική είσοδο του ναού υπάρχουν δυο παμπάλαιες ελιές, τουλάχιστον συνομήλικες του Μοναστηριού. Είναι, πιθανότατα, οι πιο παλιές της Σολιάς. Δίπα στα ανακαινισθέντα κτίρια του Μοναστηριού υπάρχει μια παμπάλαιη μοσφυλιά.

                                                  

 Το  τέμπλο με τρεις σειρές εικόνων, είναι επιχρυσομένο       Οι παμπάλαιες ελιές στην αυλή του ναού

Τις δυο όχθες του ποταμού Ατσά που περνά δίπλα από το Μοναστήρι, ενώνει ένα τοξωτό ενετικό γεφύρι, μοναδικού κάλλους και συνομήλικο του Μοναστηριού, που είναι, πιθανότατα, μοναδικό στη Σολιά.

.