ΣΟΛΟΙ

Αφροδίτη των Σόλων

Οι Σόλοι ήταν πόλη-βασίλειο που άκμασε  περίπου από το 1000 π.Χ  μέχρι το 700 μ.Χ. Ως πόλη ήταν κτισμένη μεταξύ των σημερινών χωριών Καραβοστάσι και Ποταμός του Κάμπου, σε μια περιοχή που φέρει το χαρακτηριστικό όνομα «παλιά χώρα». Ο πρώτος οικισμός κτίστηκε από τους Ετεοκύπριους πριν το 1300π.Χ  στο λόφο που δεσπόζει της περιοχής. Οι κάτοικοι αυτοί ήταν κυνηγοί και βοσκοί, πιθανώς δε για ασφάλεια προτίμησαν την κορυφή του λόφου. Όταν η Κύπρος αποικίστηκε από τους Έλληνες η νέα πόλη κτίστηκε  πιο κάτω, στην πλαγιά του λόφου, άρχισε εντατική εκμετάλλευση των πλούσιων κοιτασμάτων χαλκού της περιοχής, κατασκεύασε λιμάνι και επιδόθηκε στο εμπόριο. Έτσι απόκτησε πλούτο και δύναμη που την κατέστησαν μια από τις πιο σπουδαίες πόλεις της Κύπρου για 1700 περίπου χρόνια.

Η Αίπεια στο βάθος - Οι Σόλοι μπροστά

Το όνομά τους οι Σόλοι το πήραν από τη σημιτική (Συριακή) λέξη solo που σημαίνει βουνό, γιατί αρχικά ήταν, όπως είπαμε, κτισμένη στο λόφο που δεσπόζει της περιοχής. Όταν οι Έλληνες (Αχαιοί) αποίκισαν την περιοχή έφεραν μαζί τους τη δική τους λέξη αιπεία που σημαίνει απόκρημνη (αιπύς=κρημνός). Οι Αχαιοί αυτοί πιθανώς κατάγονταν από την Αιπείαν της Πελοποννήσου και, όπως μέχρι σήμερα συνηθίζεται, έδωσαν στην περιοχή το όνομα του τόπου καταγωγής τους. Έτσι για μερικές εκατονταετίες οι δυο ονομασίες Σόλοι και Αιπεία συνυπήρχαν. Η επίσκεψη όμως του αρχαίου αθηναίου σοφού και νομοθέτη Σόλωνα περί το 650 π.Χ. έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην επικράτηση της ονομασίας Σόλοι.

Ο σοφός Σόλων

Ο αρχαίος ιστορικός Πλούταρχος (300π.Χ) αναφέρει πως ο Σόλων εισηγήθηκε στον τότε βασιλιά Φιλόκυπρο τη μεταφορά της αρχαίας Αιπείας από την κορυφή του λόφου στην πλαγιά. Λέει μάλιστα πως ο Σόλων επιστάτησε στο μεγάλο αυτό έργο και γι΄ αυτό  ο Φιλόκυπρος έδωσε στη νέα πόλη το όνομα Σόλοι προς τιμή του Σόλωνα. Τα αρχαιολογικά ευρήματα όμως της περιοχής δεν επαληθεύουν τον ισχυρισμό αυτό. Οι φιλικοί δεσμοί όμως του Σόλωνα με τους βασιλιάδες της πόλης επιβεβαιώνονται και από άλλους αρχαίους συγγραφείς.

Ιστορική εξέλιξη

Η περιοχή των Σόλων αποικίστηκε από τους Έλληνες γύρω στο 1200π.Χ. αμέσως μετά τον Τρωικό πόλεμο. Αρχηγοί των αποίκων ήταν ο Φάληρος και ο Ακάμας ήρωες του πολέμου αυτού. Οι νέοι κάτοικοι επιδόθηκαν στη γεωργία, την οποία ευνοούσε το έδαφος, το νερό του Κλάριου και το εύκρατο κλίμα της περιοχής. Επιδόθηκαν επίσης στην εκμετάλλευση του χαλκού της περιοχής της Φουκάσας. (Ο αρχαίος συγγραφέας Ησύχιος αναφέρει είδος κυπριακού χαλκού που ονομαζόταν «σολοιτύπος»). Έφτιαξαν λιμάνι και ανέπτυξαν εμπόριο με τη Μικρά Ασία και τη Συρία κατά κύριο λόγο, με την Ελλάδα και την Αίγυπτο κατά δεύτερο λόγο.

Η Φουκάσα λειτουργεί ακόμα και σήμερα

Οι άρχοντες των Σόλων ίδρυσαν ισχυρό βασίλειο στην περιοχή στο οποίο περιλαμβανόταν η κοιλάδα του Κλάριου και τα γύρω δάση του Τροόδους, της σημερινής Σολιάς δηλαδή, μεγάλο μέρος της παράκτιας περιοχής μέχρι το Λιμνίτη και ίσως μέχρι τη Μόρφου. Από τα δάση του Τροόδους έφτιαξαν τα εμπορικά και πολεμικά τους πλοία και εμπορεύονταν το χαλκό, κρασιά, φρούτα και σιτηρά. Ξακουστοί βασιλιάδες ήσαν μεταξύ των ετών 700-300 π.Χ. οι Φιλόκυπρος, Κυπράνωρ, Αριστόκυπρος, Αναξαγόρας, Στασικράτης, Στασίας, Πασικράτης και Εύνοστος.

Κατά τον 7^ο αιώνα π.Χ. οι Σόλοι και τα άλλα Κυπριακά βασίλεια πλήρωναν φόρο υποτελείας στους Ασσυρίους (Φοίνικες) και αμέσως μετά στους Πέρσες μέχρι και τον 5^ο αιώνα π.Χ. Περί το 500 π.Χ. οι Σόλοι και τα άλλα Κυπριακά βασίλεια επαναστάτησαν μαζί με τους Ίωνες εναντίον των Περσών. Στην επανάσταση αυτή οι Σόλοι και η Σαλαμίνα έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο και οι βασιλείς τους Αριστόκυπρος και Ονήσιλος έπεσαν στο πεδίο των μαχών. Οι Σόλοι ήταν το τελευταίο βασίλειο που υποτάχθηκε στους Πέρσες. Οι κατακτητές έκτισαν τότε το ανάκτορο στο Βουνί, δίπλα στους Σόλους για να επιτηρούν τους «άτακτους» Σόλιους. Οι Σόλιοι όμως όταν η κυριαρχία των Περσών βρισκόταν στο τέλος της περί τα μέσα του 4^ου π.Χ. αιώνα πυρπόλησαν το περσικό ανάκτορο.

Την περσική κυριαρχία επί της Κύπρου  τερμάτισε ο Μέγας Αλέξανδρος, στον οποίο οι Κύπριοι βασιλιάδες όχι μόνο δήλωσαν υποταγή αλλά πρόσφεραν και στρατιωτική βοήθεια. Πρώτοι και καλύτεροι οι Νικοκρέων της Σαλαμίνας και Πασικράτης των Σόλων που έστειλαν πολεμικά καράβια (πεντήρεις) στην πολιορκία της Τύρου. Όταν η πόλη καταλήφθηκε οργανώθηκαν γιορτές τα έξοδα των οποίων ανάλαβαν οι δυο Κύπριοι βασιλείς. Δυο γιοι του Πασικράτη, ο Νικοκλής και ο Στασάνωρ ακολούθησαν τον Μεγάλο Αλέξανδρο μέχρι την Ινδία.

Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε, στη διαμάχη των επιγόνων οι Σόλοι υποστήριξαν τον Πτολεμαίο της Αιγύπτου. Ο τελευταίος βασιλιάς των Σόλων Εύνοστος παντρεύτηκε την Ειρήνη κόρη του Πτολεμαίου. Μετά το 300 π.Χ. οι Σόλοι απέκτησαν δημοκρατικότερο πολίτευμα. Εγκαθίδρυσαν π.χ. το θεσμό του Δήμου και της Βουλής, και ανήγειραν στάδιο και γυμνάσιο. Ο πλούτος της πόλης μαρτυρείται από το γεγονός ότι ήταν μια από τις «θεωροδόκους» πόλεις που έστελναν εισφορές στο μαντείο των Δελφών. Οι σχέσεις τους με την Αίγυπτο συνεχίστηκαν και γι’ αυτό μαζί με τους θεούς της Ελλάδας άρχισαν να τιμούνται και θεοί από την Αίγυπτο όπως η Ίσις και η Σέραπις, προς τιμήν της οποίας έκτισαν λαμπρό ναό.

Η ακμή των Σόλων συνεχίστηκε και κατά τα χρόνια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας. Αυτό μαρτυρείται από το θέατρο, βιβλιοθήκη (βιβλιοφυλάκιον), την αγορά, τα λουτρά και τα εργαστήρια που υπήρχαν. Εξάλλου το περίφημο άγαλμα της Αφροδίτης που κοσμεί σήμερα το Κυπριακό Μουσείο ανεβρέθηκε στους Σόλους και ανήκει σ’ αυτή την περίοδο.

Κατά τον 1^ο μ.Χ. αιώνα η πόλη των Σόλων δέχτηκε τη Χριστιανική διδασκαλία. Γύρω στο 60μ.Χ. ιδρύθηκε η επισκοπή των Σόλων με πρώτο επίσκοπο τον άγιο Αυξίβιο τον οποίο χειροτόνησε ο ευαγγελιστής Μάρκος στο Λιμνίτη.

Άγιος Αυξίβιος

Παρακμή και εγκατάλειψη

Οι σεισμοί που έπληξαν τη δυτική Κύπρο περί το 350 μ.Χ., η εξάντληση των μεταλλείων της Σκουριώτισσας και η επίχωση του λιμανιού από τον Κλάριο οδήγησαν την πόλη σε παρακμή. Οριστικό τέλος έδωσαν οι αραβικές επιδρομές του 7^ου μ.Χ. αιώνα. Η πόλη εγκαταλήφθηκε και οι κάτοικοί της ίδρυσαν νέο οικισμό οκτώ περίπου χιλιόμετρα πιο ψηλά στην κοίτη του Κλάριου την οποία ονόμασαν Σολία. Εδώ μεταφέρθηκε και η έδρα του επισκόπου όπως μαρτυρούν παλιοί συγγραφείς. Από το όνομα της πόλης αυτής ονομάστηκε αργότερα όλη η κοιλάδα Σολία (Σολιά) ή Σολέα.

«Άης Αξίφης»

Μπορεί οι Σόλοι να εγκαταλείφθηκαν αλλά πάντα μένουν πίσω εκείνοι που δεν συμβιβάζονται με τίποτα. Αυτοί οι λίγοι επιβίωσαν σε ένα μικρό οικισμό που διατηρούσε μικρό λιμάνι. Ο Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει πως το 1385 έγινε συμφωνία μεταξύ του φράγκου βασιλιά Ιακώβου και των Γενουατών για να μη χρησιμοποιείται πλέον το λιμάνι του Αγίου Αυξιβίου, και εκείνο της γειτονικής Πεντάγυιας, για προσέγγιση καραβιών από τη Μικρά Ασία, αλλά εκείνο της Κερύνειας που ελεγχόταν από τους Γενουάτες για να εισπράσσουν ασφαλώς τους τελωνειακούς δασμούς. Συνεπώς οι Σόλοι επιβίωσαν αλλά με το όνομα πια του πολιούχου αγίου τους. Αργότερα το χωριό αυτό ονομάστηκε Καραβοστάσι. Στην περιοχή ωστόσο διασώζεται ως σήμερα τοπωνύμιο «Άης Αξίφης» εκεί όπου ανακαλύφθηκαν τα ερείπια της μεγάλης βασιλικής των Σόλων που ήταν αφιερωμένη στον Άγιο. Αναφέρεται επίσης πως οι παλιοί κάτοικοι των γειτονικών χωριών συνήθιζαν να αναφέρουν το Καραβοστάσι με το όνομα Άης Αξίφης μέχρι την Εισβολή των Τούρκων το 1974.

Fotogallery