|
Η ΣΟΛΙΑ (εν συντομία)
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η Σολιά είναι γεωγραφική περιοχή που ανήκει στην επαρχία Λευκωσίας. Βρίσκεται στη βόρεια πλαγιά της οροσειράς του Τροόδους που κατηφορίζει προς τον κόλπο της Μόρφου (περιοχή αρχαίων Σόλων). Περιλαμβάνει τη μεγάλη κοιλάδα του ποταμού Κλάριου και τη μικρότερη κοιλάδα του ποταμού Ατσά. Ορίζεται από την κορυφογραμμή της περιοχής Καρβουνά στα νότια, με υψόμετρο 1200 μέτρα και την ημιορεινή περιοχή Πέτρας-Καλού Χωριού με υψόμετρο των 250 μέτρων στα βόρεια. Δυτικά και ανατολικά ορίζεται από τις κορυφογραμμές που περιβάλλουν τους δυο ποταμούς Κλάριο και Ατσά αντίστοιχα
Το έδαφος της περιοχής είναι ηφαιστιογενές. Μεγάλο μέρος της κοιλάδας του Ατσά και οι πλαγιές του καλύπτονται με πυκνά δάση. Το ίδιο συμβαίνει με το νότιο τμήμα της κοιλάδας του Κλάριου. Οι κοιλάδες των δυο ποταμών είναι κατάφυτες από δέντρα, καρυδιές και μηλιές στα ψηλότερα μέρη και ελιές με φρουτόδεντρα στα χαμηλότερα. Το κλίμα της περιοχής είναι πολύ δροσερό το καλοκαίρι, ιδιαίτερα στα χωριά με μεγάλο υψόμετρο.
Το πλούσιο πράσινο, το άφθονο νερό των ποταμών και το υπέροχο κλίμα ανάγκασαν συγγραφείς ταξιδιωτικών βιβλίων να δώσουν πολύ κολακευτικούς χαρακτηρισμούς στη Σολιά: Ο Richard Pococke (1738) χαρακτηρίζει τη Σολιά ως θαυμάσια περιοχή, ο Alexander Drymmond (1745) ως την ωραιότερη κοιλάδα της Κύπρου και ο Αθανάσιος Σακελλάριος (1890) αναφέρει ότι η Σολιά «παρέχει τον ωραιότερον της Κύπρου παράδεισον, εις ον το θέρος δύναταί τις να διέλθη».
Οι σύγχρονοι Κύπριοι και ξένοι δε φαίνεται να διαφωνούν με τους παλιούς αυτούς ταξιδευτές, γι΄ αυτό τα θέρετρα της περιοχής, τα κέντρα και τα ξενοδοχεία, οι κατασκηνωτικοί και εκδρομικοί χώροι σφύζουν από ζωή κάθε καλοκαίρι..
ΧΩΡΙΑ-ΠΛΗΘΥΣΜΟΣΑκολουθώντας τη ροή των δυο ποταμών της Σολιάς συναντούμε τα εξής χωριά:
Σπήλια, Κούρδαλι, Άγιος Θεόδωρος, Πέτρα. Το χωριό Πέτρα κατέχεται από το 1974 από τα Τουρκικά στρατεύματα. Κατά μήκος του Ατσά υπήρχαν επί Φραγκοκρατίας-Τουρκοκρατίας τρεις ακόμη οικισμοί που έχουν εγκαταλειφθεί (Ανεμούρκα, Πυρκάτης, Καρτερούνι), διατηρούνται όμως τα ερείπιά τους και ιδιαίτερα εκείνα των εκκλησιών.
Κακοπετριά, Γαλάτα, Σινά Όρος, Καλιάνα, Τεμπριά, Ευρύχου, Κοράκου, Φλάσου, Λινού, Κατύδατα, Σκουριώτισσα, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Νικόλαος Κατά μήκος της δυτικής όχθης του Κλάριου υπήρχαν ακόμη δυο οικισμοί που έχουν εγκαταλειφθεί. Είναι ο οικισμός Αγρολάδου (βορειότερα της Κοράκου) που εγκαταλείφθηκε στις αρχές του εικοστού αιώνα και ο Άγιος Επιφάνειος (απέντντι από τη Φλάσου) που κατοικείτο από Τουρκοκύπριους και εγκαταλείφθηκε το 1963. Τα χωριά Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Νικόλαος έχουν εγκαταλειφθεί, γιατί βρίσκονται στη νεκρή ζώνη μεταξύ της κατεχόμενης και ελεύθερης περιοχής.
Το 1881 οι κάτοικοι της Σολιάς ήταν περίπου 1850 και το 1960 ήταν 8500 περίπου από τους οποίους 7750 ήταν Έλληνες και 750 Τούρκοι. Η Σολιά βρισκόταν τότε σε πλήρη άνθηση. Ακολούθησαν δύσκολοι καιροί: Οι διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 είχαν ως αποτέλεσμα να φύγουν από τη Σολιά οι Τουρκοκύπριοι και να εγκατασταθούν στη γειτονική Λεύκα. Η Τουρκική Εισβολή του 1974 οδήγησε στην εγκατάλειψη των τριών χωριών που αναφέραμε πιο πάνω από τους Έλληνες κατοίκους τους. Καταλήφθηκαν επίσης τα Μεταλλεία Μαυροβουνίου και Απλικιού, καθώς και οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας του μεταλλεύματος της Φουκάσας στον Ξερό. Στη συνέχεια έκλεισαν και τα άλλα μεταλλεία της περιοχής και η Σολιά οδηγήθηκε σε μαρασμό που ακόμη συνεχίζεται.
ΔΙΟΙΚΗΣΗΗ Ευρύχου είναι το διοικητικό και πνευματικό κέντρο της Σολιάς. Εδώ βρίσκονται τα κυβερνητικά γραφεία της Σολιάς: Το γραφείο του Επαρχιακού Επόπτη, του Υπουργείου Γεωργίας και της Κοινωνικής Ευημερίας. Υπάρχει επίσης Αγροτικό Υγειονομικό κέντρο και ο σταθμός Πυροσβεστικής. Στην Ευρύχου εδρεύει μετά την προσφυγιά η Ιερή Μητρόπολη Μόρφου και η Αστυνομική Διεύθυνση Μόρφου. Εδώ επίσης βρίσκεται τόσο το Γυμνάσιο όσο και το Λύκειο της Σολιάς.
Στα Πλατάνια βρίσκεται η διοίκηση του δάσους Τροόδους. Εδώ εδρεύουν οι δασοπυροσβέστες και λειτουργεί δασικό φυτώριο.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ Η Σολιά πήρε το όνομά της από το αρχαίο βασίλειο των Σόλων, που είχε για πρωτεύουσά του την ομώνυμη πόλη που κτίστηκε στο δυτικό τμήμα του κόλπου της Μόρφου. Η Σολιά ήταν μέρος αυτού του βασιλείου.
Φαίνεται πως λόγω των αραβικών επιδρομών από τον 7ομ.Χ. μέχρι το 10ομ.Χ. αιώνα η πόλη των Σόλων εγκαταλείφθηκε και ξανακτίστηκε πιο μακριά από τη θάλασσα ως Σολία στις όχθες του Κλάριου. Σε παλιό χάρτη του 1570 σημειώνεται ο οικισμός αυτός με το όνομα Σολία στην περιοχή του κατεχόμενου χωριού Άγιος Νικόλαος. Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός (1788) αναφέρει τον οικισμό και τον κατατάσσει στα μεγαλύτερα χωριά της Κύπρου.
ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΣΟΛΙΑΣ (ΣΟΛΩΝ) Η επισκοπή Σόλων ιδρύθηκε τον πρώτο μετά Χριστόν αιώνα και ήταν μια από τις 14 επισκοπές της Κύπρου κατά τα Βυζαντινά Χρόνια. Πρώτος επίσκοπός της ήταν ο άγιος Αυξίβιος. Η έδρα του επισκόπου μεταφέρθηκε αργότερα στο χωριό Σολία όταν εγκαταλείφθηκε η πόλη των Σόλων. Έτσι ο επίσκοπος ονομαζόταν τώρα επίσκοπος Σολίας ή Σολιάς. Η εξέλιξη αυτή βοήθησε πολύ στο να καθιερωθεί ως όνομα της περιοχής το Σολιά.
Επί Φραγκοκρατίας οι Λατίνοι περιόρισαν τις επισκοπές σε τέσσερις. Η μια ήταν η επισκοπή Σολιάς στην οποία μάλιστα υπαγόταν και η Λευκωσία. Γι΄ αυτό ο επίσκοπος Σολιάς είχε την πρωτοκαθεδρία μεταξύ των υπολοίπων ορθοδόξων αρχιερέων.
Οι Τούρκοι όταν κατέλαβαν την Κύπρο το 1571 επανίδρυσαν την Αρχιεπισκοπή Λευκωσίας και η Σολιά από τότε υπάγεται εκκλησιαστικά στην επισκοπή Κερύνειας. Το 1973 ιδρύθηκε η επισκοπή Μόρφου στην οποία υπάγεται και η Σολιά. Μετά την Τουρκική Εισβολή ο επίσκοπος Μόρφου μετέφερε προσωρινά την έδρα του στην Ευρύχου.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Αρκετά χωριά της Σολιάς ίδρυσαν δημοτικά σχολεία το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Στις αρχές του εικοστού αιώνα φαίνεται πως όλα είχαν δημοτικά σχολεία. Το 1919 οι Σολιάτες, δημιουργούν ένα από τα πρώτα αγροτικά σχολεία μέσης παιδείας, την Ελληνική Σχολή Σολέας που αργότερα μετατρέπεται σε Ελληνικό Γυμνάσιο Σολέας και το 1983 χωρίζεται σε Γυμνάσιο και Λύκειο.
Η αστυφιλία αλλά και η ανάγκη για πιο μεγάλα και ευέλικτα δημοτικά σχολεία, αναγκάζει πολλά χωριά, μετά το 1980 να κλείσουν τα δημοτικά τους σχολεία και να συγκεντρώσουν τα παιδιά σε περιφερειακά σχολεία. Σήμερα τέτοια σχολεία έχουν η Κακοπετριά, η Γαλάτα, και η Ευρύχου. Η Κοράκου διατηρεί το δικό της δημοτικό.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΓεωργίαΗ Σολιά ήταν ανέκαθεν ο παράδεισος των φρούτων. Το εξαιρετικό κλίμα και το πεντακάθαρο και ολόδροσο νερό του Τροόδους προσδίδουν σ’ αυτά καταπληκτική γεύση. Από την Ευρύχου μέχρι τα Σπήλια οι κοιλάδες είναι κατάφυτες από οπωροφόρα δέντρα. Από την Ευρύχου πάλι μέχρι την Πέτρα οι κοιλάδες είναι κατάφυτες από ελιές και εσπεριδοειδή.
Κάθε χωριό της περιοχής είναι ξακουστό για κάτι: Τα Σπήλια για τα καρύδια και τα αμπέλια τους. Η Κακοπετριά για τα μήλα, η Γαλάτα για τα χρυσόμηλα, η Ευρύχου για τα ροδάκινα, η Πέτρα για τα αχλάδια, η Φλάσου για τα λαχανικά, τα Κατύδατα για τις ελιές και ο Άγιος Θεόδωρος για τα αμύγδαλά του.
ΜεταλλείαΤα μεταλλεία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πρόοδο της Σολιάς, γιατί προσέφεραν σε πολλούς κατοίκους δουλειά για μεγάλο διάστημα του εικοστού αιώνα. Μέσα στα όρια της Σολιάς βρίσκονται η Φουκάσα και το Χρώμιο. Δίπλα στη Σολιά βρίσκεται το Μαυροβούνι και ο Αμίαντος. Το 1974 το Μαυροβούνι καταλήφθηκε από τα Τουρκικά στρατεύματα. Μεταξύ 1980-1990 διέκοψαν τη λειτουργία τους το Χρώμιο και ο Αμίαντος, η δε Φουκάσα υπολειτουργεί.
ΜύλοιΤο άφθονο νερό του Κλάριου έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργηθούν κατά μήκος της κοίτης του πολλοί αλευρόμυλοι. Αρκετά χωριά διέθεταν επίσης ελιόμυλους. Η συγκοινωνία και οι σύγχρονοι μύλοι εκτόπισαν τους παραδοσιακούς. Μερικοί από τους παλιούς αλευρόμυλους ή ελιόμυλους συντηρήθηκαν και αποτελούν σήμερα αξιόλογους μουσειακούς χώρους.
Υλοτομία-ΜεταξουργίαΗ υλοτομία και η μεταξουργία ήταν δυο άλλα παραδοσιακά επαγγέλματα που έδιδαν σημαντικά εισοδήματα σε αρκετές οικογένειες αλλά εγκαταλείφθηκαν. Το χωριό Σπήλια διέθετε τρεις εργολάβους που αφού έρχονταν σε συμφωνία με το Δασονομείο, με πολυπρόσωπα συνεργεία έκοβαν, επεξεργάζονταν και εμπορεύονταν πεύκα από τα δάση. Στην Κακοπετριά και σε άλλα χωριά υπήρχαν πολλές συκομουριές από τα φύλλα των οποίων τρέφονταν μεταξοσκώληκες. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ-ΑΞΙΟΘΕΑΤΑΗ Σολιά πέραν του άφθονου νερού, του πράσινου και του ωραίου κλίματος διαθέτει και αξιόλογα μνημεία: Βυζαντινούς ναούς που έχουν κηρυχθεί αρχαία μνημεία, παλιούς μύλους, μουσεία πολιτιστικής κληρονομιάς, διατηρητέα σπίτια, μνημεία ηρώων κ.ά.
Δυο βυζαντινοί ναοί, Άγιος Νικόλαος Στέγης και Ποδίθου έχουν περιληφθεί στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Ως αρχαία μνημεία έχουν κηρυχθεί και άλλοι ναοί ς πολλοί από τους οποίους είναι αγιογραφημένοι.
Νερόμυλοι στην Κακοπετριά, και τη Φλάσου και ο ελιόμυλος των Σπηλιών έχουν επίσης ανακηρυχθεί αρχαία μνημεία και αναπαλαιώθηκαν. Το ίδιο έχει γίνει και με αρκετά σπίτια. Κλασικό παράδειγμα είναι η παλιά Κακοπετριά που έχει εξ ολοκλήρου ανακηρυχθεί σε διατηρητέο οικισμό.
Στη Γαλάτα λειτουργεί μουσείο Λαϊκής Τέχνης. Στα Καλιάνα βρίσκεται το Χάνι των Καλιάνων, που έχει κηρυχθεί αρχαίο μνημείο, αναπαλαιώθηκε και αποτελεί εξαιρετικό δείγμα του είδους του. Στην Ευρύχου υπήρχε αφετηρία του σιδηρόδρομου της Κύπρου. Το κτίριο σώζεται και έχει αναπαλαιωθεί.
Μονοπάτια μελέτης της φύσης υπάρχουν αρκετά στην περιοχή. Τα πιο πολλά ξεκινούν από την ορεινή κοινότητα των Σπηλιών.
Στο πιο ψηλό σημείο της κοιλάδας της Σολιάς βρίσκονται τα Πλατάνια. Εδώ βρίσκεται ο πιο μεγάλος και ο πιο δροσερός εκδρομικός χώρος των δασών της Κύπρου. Τα Σαββατοκύριακα του καλοκαιριού στήνεται ένα αυθόρμητο πολύβουο πανηγύρι από τις εκατοντάδες των ανθρώπων που ψήνουν σούβλες, πίνουν και τραγουδούν. Στην ίδια περιοχή βρίσκονται μεγάλοι κατασκηνωτικοί χώροι για το λαό αλλά και η κατασκήνωση των Προσκόπων.
Το πιο ξακουστό θέρετρο της Σολιάς είναι αναμφισβήτητα η κοσμοπολίτικη Κακοπετριά, με τα ξενοδοχεία της, τα κέντρα και εστιατόριά της και ό,τι άλλο συνιστά ένα σύγχρονο παραθεριστικό κέντρο. Ξενοδοχεία διαθέτουν επίσης η Γαλάτα και τα Σπήλια.
Από το βιβλίο του Ανδρέα Χρυσάνθου "ΣΟΛΙΑ, παρελθόν, παρόν και μέλλον"
|
