ΣΚΟΥΡΙΩΤΙΣΣΑ

1. Θέση-Κλίμα: Βρίσκεται στο τέλος της κοιλάδας της Σολιάς τόσο στην ανατολική όσο και στη δυτική πλευρά του Κλάριου και δυτικά του λόφου της Φουκάσας. Έχει υψόμετρο 220m και βροχόπτωση 350mm. Το κλίμα είναι ήπιο το χειμώνα και σχετικά ζεστό το καλοκαίρι. Είναι κυριολεκτικά πνιγμένη στο πράσινο της ελιάς, του πεύκου και του ευκαλύπτου. Δίπλα σ’ αυτό το οργιαστικό πράσινο ορθώνεται ο μεγάλος λόφος της Φουκάσας ξερός και πολύχρωμος από τα πλούσια μεταλλεύματα που κρύβει μέσα του.

2. Κάτοικοι:

1931: 963 (569 Ελληνοκύπριοι και 394 Τουρκοκύπριοι)

1946: 169 (119 Ελληνοκύπριοι, 21 Τουρκοκύπριοι και 29 ξένοι)

1960: 109 (73 Ελληνοκύπριοι, 2 Τουρκοκύπριοι και 34 ξένοι)

1973:   32 (όλοι Ελληνοκύπριοι)

3. Διοίκηση: Σήμερα η Σκουριώτισσα υπάγεται διοικητικά στα Κατύδατα

4. Ονομασία: Οφείλει το όνομά της στη σκουριά που υπάρχει άφθονη λόγω της εκκαμίνευσης του χαλκού

5. Ιστορία: Η Σκουριώτισσα είναι ουσιαστικά μεταλλευτικός οικισμός που δημιουργήθηκε δίπλα στο ομώνυμο μεταλλείο. Οι κάτοικοι του ήσαν σχεδόν όλοι εργάτες, υπάλληλοι ή διευθυντικό προσωπικό του μεταλλείου. Αυτό εξηγεί και τις μεγάλες μεταβολές του πληθυσμού του. Στις αρχές του εικοστού αιώνα όταν οι συγκοινωνίες ήταν υποτυπώδεις οι εργάτες έμεναν στα σπιτάκια που έκτισε η εταιρεία. Αργότερα, όταν οι συγκοινωνίες βελτιώθηκαν, πολλοί πηγαινοέρχονταν στα χωριά τους με λεωφορεία.

Στη Σκουριώτισσα παρατηρεί κανείς τα πολύ ωραία σπίτια με τις υπέροχες αυλές που στέγαζαν το διευθυντικό προσωπικό, δίπλα ακριβώς από το μεταλλείο, και τα πρόχειρα σπιτάκια των εργατών μισό χιλιόμετρο πιο κάτω και στην αντίπερα όχθη του Κλάριου. Μερικά από τα ωραία σπίτια των διευθυντών έχουν περίφραξη από κομμάτια σκουριάς, που υπάρχει άφθονη στην περιοχή, κατάλοιπο της εκκαμίνευσης του χαλκού στην αρχαιότητα.

Σήμερα το χωριό είναι έδρα των ειρηνευτών που επιτηρούν τη νεκρή ζώνη, που αρχίζει λίγο πιο κάτω από αυτό. Στα αρχοντικά του σπίτια διαμένουν οι αξιωματικοί του αποσπάσματος. Τα σπίτια των εργατών, με ξεχαρβαλωμένες πόρτες και παράθυρα, αργοπεθαίνουν καθώς τα χρόνια περνούν, αφημένα στο έλεος των καιρικών συνθηκών.

Γεωργία: Στη Σκουριώτισσα προκαλούν εντύπωση οι ατέλειωτοι ελαιώνες με δασωμένες ελιές. Ο μεγαλύτερος ελαιώνας ανήκει στη Μητρόπολη Μόρφου και από αυτόν παράγει βιολογικό λάδι.

Μονή Σκουριώτισσας: Από το αρχαίο μοναστήρι του χωριού έχει παραμείνει μόνο ο μικρός ναός του που βρίσκεται μέσα στο στρατόπεδο των ειρηνευτών. (Περισσότερα για το μοναστήρι υπάρχουν στη σελίδα …..)

Ησυχαστήριο: Στην περιοχή Εξήντα, μέσα σε ένα οργιώδες πράσινο, ο π. Αμβρόσιος έχει διαμορφώσει το Ησυχαστήριο του αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ. Ο π. Αμβρόσιος είναι αγιογράφος και εδώ έχει δημιουργήσει Σχολή Αγιογραφίας που υπάγεται στη Μητρόπολη Μόρφου.

Από το βιβλίο του Ανδρέα Χρυσάνθου "ΣΟΛΙΑ, παρελθόν, παρόν και μέλλον"

ΚΑΤΥΔΑΤΑ 

1. Θέση-κλίμα. Το χωριό ανήκει στην ημιορεινή περιοχή της Σολιάς, στην ανατολική πλευρά της κοιλάδας του Κλάριου. Τα Κατύδατα βρίσκονται δίπλα στο μεταλλείο της Φουκάσας, το οποίο ήταν ανέκαθεν πηγή ζωής και ευημερίας της κοινότητας. Έχει υψόμετρο  275m και βροχόπτωση 350mm

To κλίμα είναι ήπιο το χειμώνα  και σχετικά θερμό το καλοκαίρι.

2. Κάτοικοι:

1911:   168 1973    314

1946:   372 1992:   203

1960    366 2001:   186

3. Ονομασία: Το χωριό κατοικήθηκε από την πρώιμη εποχή του χαλκού. Πήρε την ονομασία του από τα «κάτω ύδατα» υπόγεια νερά, δηλαδή, που ρέουν στην περιοχή του χωριού.

4. Ιστορία: Ανασκαφές, που έγιναν το 1918 από τον αρχαιολόγο Μενέλαο Μαρκίδη στην περιοχή Λαονάρκα, έφεραν στο φως 100 αρχαίους τάφους και πολλά αγγεία της εποχής του χαλκού.

Πρόσφατες έρευνες (2000-2005) της ομάδας TAESP των Πανεπιστημιών Γλασκώβης, Κύπρου και Όρεγκον στη περιοχή Λαονάρκα  δείχνουν να υπήρχε εκεί οικισμός από την Προϊστορική Εποχή του Χαλκού. Στην περιοχή Πάνω Λιμνά η ίδια ομάδα διεπίστωσε την ύπαρξη Ρωμαϊκού οικισμού και κοιμητηρίου της Ρωμαϊκής Εποχής.

Σιδηρόδρομος: Από το χωριό περνούσε ο κυπριακός σιδηρόδρομος. Άλλος σιδηρόδρομος μετέφερε το μετάλλευμα από τη Φουκάσα στο Ξερό

Οι πλείστοι κάτοικοι εργάζονταν στα γειτονικά μεταλλεία Φουκάσα, Μαυροβούνι, Απλίκι και το χωριό βρισκόταν σε άνθιση μέχρι το 1974. Μετά το κλείσιμο των μεταλλείων το χωριό μαράθηκε.

5. ΕΟΚΑ: Στο σπίτι του Δημοσθένη Κυριάκου Σχίζα υπήρχε κρησφύγετο της ομάδας του Μάρκου Δράκου. Σ’ αυτό φιλοξενήθηκε η ομάδα για ένα περίπου μήνα. Τα άλλα μέλη της ομάδας ήταν οι Νεόφυτος Σοφοκλέους, Κώστας Λοΐζου, Τεύκρος Λοΐζου και Σάββας Ταλιαδώρος. Σε κτήμα της ίδιας οικογένειας έξω από το χωριό η ομάδα είχε εφεδρικό κρησφύγετο.

6. Εκπαίδευση: Το δημοτικό σχολείο του χωριού έχει κλείσει

7. Αθλητισμός: Το 1932 ιδρύθηκε το σωματείο ΠΑΕΚ το οποίο όμως δεν είναι πια ενεργό. Η κοινότητα δεν διαθέτει γήπεδο

8. Εκκλησίες:

Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος (1870)

Αγία Παρασκευή

Μοναστήρι Παναγίας Σκουριώτισσας,

9. Μουσείο Μεταλλευτικής Κληρονομιάς

Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Σε ένα υποβλητικό περιβάλλον παρουσιάζονται εργαλεία των μεταλλωρύχων, στοές του μεταλλείου, αντικείμενα που κατασκευάζονταν από την αρχαιότητα με πρώτη ύλη το χαλκό κ.ά.

10. Κοινοτικό πάρκο

Στα νότια υψώματα που δεσπόζουν του χωριού έχει δημιουργηθεί ένα εντυπωσιακό πάρκο με πράσινο, σκέπαστρα και παγκάκια. Η θέα του επιβλητικού Μεταλλείου της Φουκάσας, της καταπράσινης κοιλάδας του Κλάριου και της θάλασσας του Μόρφου στο βάθος κυριολεκτικά σε καθηλώνει.

11.Γεωργία: Ελιές, σιτηρά

12. Εργαστήριο Γύψινων αγαλμάτων

Το ιστορικό παρελθόν της κοινότητας, με τις αρχαιότητες που αργά-αργά ανακαλύπτονται φαίνεται ότι ρίζωσε στη συνείδηση μερικών κατοίκων της κοινότητας. Ίσως γι’ αυτό εδώ και μερικά χρόνια λειτουργεί στα Κατύδατα βιοτεχνία που παράγει αγαλματάκια μέτριου μεγέθους, κατά προτίμηση αρχαίων μορφών, που χρησιμοποιούνται για το στόλισμα σπιτιών και αυλών.

Από το βιβλίο του Ανδρέα Χρυσάνθου "ΣΟΛΙΑ, παρελθόν, παρόν και μέλλον"

ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΟΣ

Θέση-Κλίμα: Βρίσκεται στο δυτικό μέρος της κοιλάδας του Κλάριου.  Έχει υψόμετρο 310m και βροχόπτωση 430mm. Το κλίμα είναι ήπιο το χειμώνα και σχετικά θερμό το καλοκαίρι.

Κάτοικοι:

1911:   57

1946:   81

1960:   66

1973:   85

2001:   δεν κατοικείται

Οι κάτοικοί του ήταν όλοι Τουρκοκύπριοι. Το 1975 όλοι εγκατέλειψαν το χωριό και μετακινήθηκαν στις κατεχόμενες περιοχές.

Ονομασία: Το χωριό πρέπει να πήρε το όνομά του από την εκκλησία που πρέπει να υπήρχε   σ’ αυτό. Είναι κλασική περίπτωση χωριού που οι Χριστιανοί κάτοικοί του επί Τουρκοκρατίας έγιναν Μουσουλμάνοι. Από το χωριό αυτό κατάγονται οι γονείς του τουρκοκύπριου ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς.

Στο χωριό διατηρούνται τα ερείπια εκκλησιάς, την οποία οι κάτοικοι της αντικρινής Φλάσου ονομάζουν «παλιοκλησιά». Πιθανώς τα ερείπια ανήκουν σε ναό του Αγίου Επιφανείου προτού οι κάτοικοι του χωριού εξισλαμισθούν.

Από το βιβλίο του Ανδρέα Χρυσάνθου "ΣΟΛΙΑ, παρελθόν, παρόν και μέλλον"

ΛΙΝΟΥ

1. Θέση-Κλίμα: Βρίσκεται προς το τέλος της κοιλάδας της Σολιάς στην ανατολική πλευρά του Κλάριου.  Έχει υψόμετρο 310m και βροχόπτωση 360mm. Το κλίμα είναι ήπιο το χειμώνα και σχετικά ζεστό το καλοκαίρι

2. Κάτοικοι:

1911:   189

1946:   311

1960:   338  (320 Ελληνοκύπριοι και 18 Τουρκοκύπριοι)

1973:   300  Όλοι Ελληνοκύπριοι

1992:   237

2001:   207

Οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοί του έφυγαν μετά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64.

3. Ονομασία: Για το όνομα του χωριού υπάρχουν δυο εκδοχές ανάλογα με τη γραφή Λινού ή Ληνού.

α. Το χωριό πήρε το όνομα Λινού από τον λίνον (=λινάρι) που στα παλιά χρόνια καλλιεργείτο συστηματικά στη Σολιά και πιθανώς το χωριό είχε την πιο μεγάλη παραγωγή.

Μερικοί θεωρούν πως το όνομα της Λινούς οφείλεται στο Λίνο, γιο του θεού Απόλλωνα.

Φαίνεται πως η γραφή αυτή επικράτησε γιατί σε χάρτες της Λατινοκρατίας τη βρίσκουμε ως Linu.

β. Αρκετοί γράφουν το χωριό ως Ληνού, ετυμολογώντας την ονομασία του ως προερχόμενη από τον ληνόν, το αρχαίο εργαλείο με το οποίο συνθλίβονταν τα σταφύλια για να κατασκευαστεί το κρασί ,απ' όπου και το επίθετο του θεού Διονύσου: Ληναίος, ως προστάτης του ληνού. Το επίθετο αυτό, πιθανώς έφερε στην Κύπρο κατά την Αρχαιότητα ο θεός Απόλλων. Εάν δεχθούμε αυτή την εξήγηση, θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι η περιοχή του χωριού ήταν ίσως κέντρο παραγωγής κρασιού, διαθέτοντας και ληνούς, πιθανώς δε και χώρος λατρείας του Ληναίου Απόλλωνος.

4. Ιστορία: Η περιοχή της Λινούς είχε κατοικηθεί από την αρχαιότητα, λόγω τη γειτνίασης με το μεταλλείο της Φουκάσας, το οποίο λειτουργούσε από το 3000 π.Χ.

Επί Φραγκοκρατίας  το χωριό ήταν φέουδο.

Η πληθυσμιακή ανάπτυξη του χωριού στο πρώτο μισό του 20^ου αιώνα οφείλεται στην άνθιση που γνώρισε το γειτονικό μεταλλείο της Φουκάσας.

Η Λινού έχει μεγάλες επίπεδες εκτάσεις και είχε επίδοση στη γεωργία, γι’ αυτό ένα από τα παραδοσιακά επαγγέλματα του χωριού ήταν εκείνο του αλετράρη, του τεχνίτη δηλαδή που έφτιανε άροτρα.

5. ΕΟΚΑ: Από τη Λινού κατάγεται ο ήρωας Ανδρέας Ζάκος που απαγχονίστηκε από τους Άγγλους στις 9 Αυγούστου 1956 μαζί με το Χαρίλαο Μιχαήλ και τον Ιάκωβο Πατάτσο.

6. Εκπαίδευση: Το δημοτικό σχολείο του χωριού έκλεισε το 2005.

7. Αθλητισμός: Στις Κοινότητες Λινούς και Φλάσου, ιδρύθηκε το Αθλητικό Σωματείο ΑΜΥΝΑ, που ασχολείται με το ποδόσφαιρο και τον κλασικό αθλητισμό.

Ιδρύθηκε το 1937. Ο πρώτος πρόεδρος του σωματείου ήταν ο σπουδαίος δάσκαλος Σωκράτης Γεωργιάδης..

8. Εκκλησίες:

Παναγία Χρυσοπαντάνασσα, 1905. Είναι η κύρια εκκλησιά της κοινότητας.

Αγία Μαρίνα, μικρό εκκλησάκι κοντά στην Παναγία Χρυσοπαντάνασσα. Άγνωστο πότε κτίστηκε.

Προφήτης Ηλίας, 1995. Γραφικό ξωκλήσι σε λόφο που δεσπόζει του χωριού. Το βράδυ φωταγωγείται και το θέαμα είναι μοναδικό.

Άγιοι Σαράντα, 1997. Μικρό ξωκλήσι.

9. Άλλες υπηρεσίες: Κοινοτικό Συμβούλιο, γραφείο ταξί.

10. Καταστήματα: Τρόφιμα, κρεοπωλείο.

11. Γεωργία: Παράγει ελιές, εσπεριδοειδή και σιτηρά.

12. Βιοτεχνίες: Είδη ένδυσης, εργοστάσιο μωσαϊκών

 Από το βιβλίο του Ανδρέα Χρυσάνθου "ΣΟΛΙΑ, παρελθόν, παρόν και μέλλον"