ΓΑΛΑΤΑ

ΠΟΔΙΘΟΥ (ΠΑΝΑΓΙΑ ΕΛΕΟΥΣΑ)

ΜΝΗΜΕΙΟ UNESCO

Το μοναστήρι

Το μοναστήρι της Ποδίθου (Παναγίας Ελεούσας0 ιδρύθηκε το 1502 όπως αναγράφεται στο ναό του και βρίσκεται βόρεια της  Γαλάτας. Ο Μπάρσκυ αναφέρει πως όταν το επισκέφτηκε είχε μόνο δυο μοναχούς. Το μοναστήρι αυτό διαλύθηκε το 1888 όταν πέθανε και ο τελευταίος μοναχός του. Γύρω στο 1950 δυστυχώς κατεδαφίστηκε το τελευταίο απομεινάρι των κελιών του.

Το μοναστήρι αυτό ήταν η αιτία για να δημιουργηθεί η μεγάλη στρατιά των ιερωμένων της Γαλάτας ανάμεσα στους οποίους ένας Αρχιεπίσκοπος και δυο Μητροπολίτες.

Στο κτίριο αυτό λειτούργησε το πρώτο σχολείο της Γαλάτας. Είναι δύσκολο να πούμε πότε αρχίζει η λειτουργία του σχολείου της μονής Ποδίθου. Οπωσδήποτε όμως κατά τα μέσα του 17 ου αιώνα λειτουργούσε. Με το θάνατο του τελευταίου καλόγερου-δάσκαλου Χρύσανθου γύρω στο 1888, διακόπτεται και η λειτουργία της.

Pod;i

Το μοναστήρι το 1950

Ο ναός

Ο ναός του μοναστηριού (καθολικό) κτίστηκε το 1502 από το Δημήτριο ντε-Κόρον και τη σύζυγό του Ελένη, όπως αναφέρει επιγραφή στην εξωτερική πλευρά του δυτικού τοίχου.. Ο Δημήτριος ήταν Λατινικής καταγωγής αλλά εξελληνίστηκε. Ήταν «ο καπετάνιος της Βαρονίας της Πεντάγυιας», διοικητής, δηλαδή, της περιοχής της Πεντάγυιας και συνήθιζε να παραθερίζει στη Γαλάτα. Στην εξωτερική πλευρά του δυτικού τοίχου σε επιγραφή αναφέρονται τα εξής: «Ανοικωδομήθη ο θείος και πάνσεπτος ούτος ναός της υπεραγίας Θεοτόκου Ελεούσης το 1502, δια εξόδου και πολλού πόθου του μισέρ Δημήτρη δε Κόρο μετά της συμβίου αυτού Ελένης κτητόρων της αγίας μονής ταύτης».

Ο ναός του μοναστηριού είναι αφιερωμένος στην Παναγία Ελεούσα. Η ονομασία Ποδίθου ή Ποδύθου πιθανόν να προήλθε από μια σημαντική αγιογραφία που βρίσκεται  στο πιο ψηλό σημείο του ναού:  είναι η «άφλεκτη βάτος».  Ο Θεός είπε στο Μωϋσή όταν βρέθηκε μπροστά σ’ αυτό το θέαμα στο όρος Χωρήβ «Λύσαι το υπόδημα εκ των ποδών σου», δηλαδή, «αποδύθου το υπόδημά σου». Από το «αποδύθου» φαίνεται πήρε το όνομα Ποδύθου το μοναστήρι.

Ο ναός δεν είναι ολόκληρος αγιογραφημένος. Έχουν ζωγραφιστεί το ιερό, ο δυτικός τοίχος εσωτερικά και ο ίδιος τοίχος εξωτερικά. Οι τοιχογραφίες αυτές θεωρούνται κλασικά δείγματα της Ιταλοβυζαντινής Τέχνης, μιας τέχνης που άνθισε το 16^ο αιώνα στην Κύπρο. Ο ζωγράφος της Ποδίθου είναι δεξιοτέχνης και γνωρίζει καλά τόσο τη βυζαντινή όσο και τη δυτική τέχνη. Μαεστρικά, λοιπόν, εισάγει στη βυζαντινή τέχνη στοιχεία της δυτικής φέρνοντας ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα. Βασικά εισάγει τα ωραία (φυσικά) πρόσωπα και τις λεπτές χειρονομίες στη βυζαντινή τέχνη.

Η πιο ωραία τοιχογραφία είναι εκείνη της ένθρονης Θεοτόκου που περιστοιχίζεται από τους δυο αρχαγγέλους. Κάποιος παλιός επισκέπτης έδωσε τους εξής χαρακτηρισμούς γι’ αυτήν: «Είναι τελεία εις σύνθεσιν, ωραιοτάτη εις εμφάνισιν και πλουσιοτάτη εις εσωτερικήν αντανάκλασιν, επεξεργασμένη με λεπτότητα και χάριν, δεξιοτεχνίαν και επιμέλειαν κα με διαυγή αντίληψιν…».

Ευαγγελισμός	Ένθρονη	Δαυίδ

Προκαλεί επίσης εντύπωση και η μετάληψη των αποστόλων. Στη μια πλευρά της τοιχογραφίας προσφέρεται σ’ αυτούς από το Χριστό ο άρτος (το σώμα) και στην άλλη πλευρά ο οίνος (το αίμα). Το Χριστό βοηθούν άγγελοι.

Εντυπωσιάζει επίσης η μεγάλη σύνθεση της Σταύρωσης στο εσωτερικό του δυτικού τοίχου. Είναι πολυπρόσωπη και σαφώς επηρεασμένη από δυτικά πρότυπα. (Στη βυζαντινή τέχνη η παράσταση της Σταύρωσης είναι λιτή)

Από το βιβλίο «ΣΟΛΙΑ, παρελθόν, παρόν, μέλλον» του Ανδρέα Χρυσάνθου